4 LASKAI CSÓKÁS Péter Speculum exilii részlet 1581 - 2 rész

LASKAI CSÓKÁS Péter: Specvlvm exilii [...] Coronae. ANNO. MDLXXXI. - RMNy 483

Fényképhasonmások: 1,2,3,4,5,6,1,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18, 19, 20, 21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46,47,48,49,50,51,52,53

[a''' = a felette accent grave; o''' = o felette accent grave; MARGO: ... MARGO. = A margóra kell szedni jelzése]

... ... ...

SECTIO SEXTA SEXTI Capitis.

De Musicis instrumentis (et) organis in Ecclesijs.

De musicis instrumentis acturi nostri instituti capita huc reuocabimus.

1 De origine Musices.

2 Quottuplex sit Musica.⁵⁰ [432:]

3 An Musicis instrumentis (et) organis uti liceat.

4 Qui utuntur his delitiis quas cautiones obseruare debent.

5 Conciliatio diuersarum sententiarum adferetur.

DE PRIMO.

De origine Musicorum instrumentorum.

MARGO: Origo Musicorum instrumentorum, I, MARGO. Multa (et) uaria adducuntur de origine instrumentorum Musicorum.

Ac primum eandem originem instrumentorum Musicorum multi affirmant, quae etiam fuit cantus, Cum enim ueteres gratias Deo agerent, ut ab eo aliquid impetrarent carmina quaedam solenniae canere solebant, Nec non in conuiuiis illustrium uirorum, laudes celebrare. Refert Aretas quodam in loco, consuetudinem simul fuisse ut his carminibus Musica instrumenta adhiberentur, quo iucundior, fieret cantus.

MARGO: II, Iosephus, MARGO. Iosephus lib. 7 antiquit. cap. 12. scribit, instrumenta duodecim cordarum apud Iudeos primum cepisse, sed authorem eius non prodit.

MARGO: III, Hieronimus, MARGO. Hiero[n]ijmus⁵¹ ad Dardanum scribit apud hebraeos etiam inuentum fuisse Musicum instrumentum uigintiquatuor cordarum (et) li-⁵² [433:]terae D figuram representasse.

MARGO: IIII. Plinius, MARGO. Plinius (et) Diodorus de Musicorum instrumentorum authoribus primis multa commemorant, (et) omnia in hac parte Graecis (et) Romanis tribuunt.

MARGO: V, MARGO. Sed hos refutat Iosephus (et) manifestu(m) scripturae testimonium, quod asserit Graecis (et) Romanis antiquiores Iudeos Musica Instrumenta habuisse. Vide locum Neh. 12. uer. 27.

MARGO: VI, Amphion conditor urbis Thebanae, MARGO. Virgilius, Horatius, (et) praesertim Statius ad Amphionem Thebanae urbis conditorem Musicorum instrumentorum inuentionem referunt qui co(n)centu lyrae ad muros extrue(n)dos saxa sponte accurentia conuocauit.

MARGO: VII, Orphaeus Musicus. MARGO. Ouidius ad Orphaeum refert cum quo consentit Polidorus. Hunc enim eam peritiam consecutum fuiß e tradunt, ut magna armenta boum, feras, siluas, saxa, montes suauitate Musicorum instrumentorum atrahere potuerit.

MARGO: VIII, MARGO. Sed ego nolim fidem commenticiis rebus adiungere, uel cuiq(ue) delectationis causa confictas narrationes pro ueris obtrudere. Itaq(ue) proprius ad originem Musicorum instrume(n)torum accedendum arbitror.

MARGO: Origo Musices unde. MARGO. Origo itaq(ue) Musicorum instrumentorum a''' Deo fluxit qui statim post primam creationem uaria dona hominibus largitus est.⁵³ [434:] Refert scriptura sacra Gen. 4. uer. 21. Musica instrumenta (et) alia artificia fabrilia ex familia Cain primum fuisse producta, (et) nominatim authorem Musicorum instrumentorum proponit cum ait, MARGO: Primus inuentor musices Iubal MARGO. Iubal filius Lamec ex Ada ipse fuit pater canentium Cythara, (et) organo. Primus ergo inuentor Musices Iubal fuit quem alij postea imitati sunt.

MARGO: Cur ex familia Cain Deus eximia dona protulit. MARGO. Cur uero ex hac familia qua(m) Dominus maledixerat tam eximia dona produxerit, non est inutile obseruare, Mirum enim uideri posset gentem illam quae ab omni integritate desciuerat non poenitendis dotibus prae alijs Adae posteris excelluisse, Sed peculiaris in hac re Deo ratio fuit.

l Primum enim ne quis putaret artificia inuenta industriae hominum uel sanctitati ascribenda esse, Sed potius gratiae (et) dono Dei, ex ea familia producere uoluit, quae (et) maledictioni subiacebat, (et) ab integritate multum discesserat.

2 Deinde ut sciremus Cain non ita fuisse a''' Domino maledictum, quin eximia quaeda(m) dona sparserit in eius posteros. MARGO: Cain non prorsus priuatus omnibus donis, MARGO. Sciamus ergo ita priuatos fuisse regenerationis Spiritu filios Cain, ut tamen praediti fuerint non co(n)temnendis dotibus. Sicuti omnium seculoru(m) experientia docet. Etenim liberales quoq(ue)⁵⁴ [435:] artes (et) scientiae a''' prophanis hominibus nobis fluxerunt.

MARGO: Artes liberales unde, MARGO.

3 Tertia ratio est illis peculiaris, Nec enim dubiu(m) est quin Dominu(m) ideo prophanos tam liberaliter ditauisse credamus excellentibus gratijs ut minus excusationis haberet eorum impietas. Sed ad rem reuertamur: MARGO: IX, Varietas Musicorum instrumentorum tempore Dauidis, MARGO. Hunc primum inuentorem posteri imitati sunt ad tempora usq(ue) Dauidis, cuius aetate maximus omnium fuit instrumen[t]orum⁵⁵ Musicoru(m) usus, (et) uarietas, Meminit ipse ps. 33 uer. 2, Citharae (et) psalterij decem cordarum et de uarietate eius ps. 71 uer. 22, ps. 149. 3, ps. 150. uer. 3, 4, 5.

MARGO: Dauid Musicus, MARGO. Haec causa est quod 2 Par. 23 uer. 1. publico scripturae elogio in peritia Musices laudatur, Hinc tubarum, tympanorum, Cymbaloru(m), Organorum, Cythararum, Lyrarum, testudinum Chelis, Nabliorum usus ad nos translatus est, (et) hactenus de primo membro huius sectionis, Sequitur Secundum.

Quottuplex est Musica?

MARGO: Musica triplex, MARGO. Placuit priscis sapientibus Musicam esse triplicem.

Mundanam, Humanam, Organicam.⁵⁶ [436:]

MARGO: I, Musica mu(n)dana quae, MARGO. Mundanam Musicam eam esse censuerunt, quae in illo concinno caelestium corporum motu, atq(ue) in elementorum nexu cernitur, Eius motus concentum ex eo colligunt, eruditi quod tantorum corporum motus tacitus esse non possit, (et) quia concinnus sit suaue(m) esse necesse sit. Quam harmoniam non modo Plato (et) Ptolemeus tradiderunt, Verum etiam Homerus, et ex patribus Augustinus uidentur approbare, In hac Musica solus Deus est Musicus, (et) moderator, quia primus horum orbium motor est. De hac Musica hic nos non agimus.

MARGO: II, Musica humana quae, MARGO. Humanam Musicam docti eam uidentur dixisse, quae fit hominis uoce, extendendi (et) modulandi facultate (et) arte significata, De hac superiori sectione dictum est.

MARGO: III, Musica organica, MARGO. Organica deniq(ue) Musica ea est quae fit organis cordis Cymbalis (et) alijs Musicis instrumentis ad edendos concinnos sonos affabre factis.

De hac Musica hoc loco nobis sermo est.

Haec Musica organica triplex est,

MARGO: III. Musica organica triplex, MARGO. Organorum enim alia sunt p n e u m a t i k a , uel, ut haec eadem Plutarchus uocat e m p n e u s a , quae inflata ab hominibus sonum edunt, ut sunt tubae, tibiae, (et) fistulae.⁵⁷ [437:]

2 Alia sunt e g k o r d a , quae constat cordis, (et) uel plectro, uel digitis tanguntur, ut Cythara, testudines (et) huius generis alia,

3 Alia uero pulsantur quo referuntur tympana, (et) campanae omnes, Cymbala ittem

MARGO: Sonorum tria genera MARGO.

Haec distinctio sumpta est a''' triplici sonorum genere Quorum primum uiua animantis uoce edatur.

Secundum fiat organorum inflatione.

Tertium deniq(ue) pulsu. Quam ob partitionem deinde, (et) organorum Musicorum omnium genera fuere constituta: suntq(ue) sua quibusq(ue) generibus sonorum, peculiaria maximeq(ue) conuenientia instrumenta inuenta (et) destinata.

DE TERTIO.

An Musicis instrumentis (et) organis liceat uti?

Quo planius expediri haec quaestio possit, primum distinctione opus est duplici.

MARGO: I, MARGO. Aut enim Musica instrumenta in politicis conuentibus, Aut in diuinis hoc est templis recipiuntur.

In politicis conuentibus (et) conuiuijs externis tum Musica recipitur, quando extra templorum conuentus (et) religiosos caetus, instrumentis Musicis, in conuiuiijs nuptijs, (et)⁵⁸ [438:] neomenijs delectationis causa utimur.

In diuinis (et) religiosis conuentibus Musicam recipitur, quoties in templis (et) sacris actionibus templorum Organis (et) alijs instrumentis Musicis utimur. Haec distinctio sumitur a''' loco.

Altera distinctio a''' tempore in hac quaestione obseruari debet.

Aut enim tempore rebusq(ue) laetis utimur, (et) manifestam diuinae irae ultionem no(n) sentimus. Aut uero interdum fit palam diuinae irae signa (et) ultionis flagella contemplemur, ut pote pestem, famem, bella (et) similia.

His ita praemissis facilis erit responsio.

Et primum iuxta priorem distinctionem.

An Musicis instrumentis (et) organis in politicis conuentibus (et) conuiuijs uti liceat?

MARGO: Musicam licitam esse in conuiuiis I, MARGO. Licet uti Musicis instrumentis in conuiuijis, politicis salua conscientia.

Primum hoc confirmatur a''' causa efficiente Musicorum enim instrumentorum causa est Deus adeoq(ue) peritia Musicae donum Dei est, Gen. 4 uer. 21.

Donis uero Dei in licitis (et) modestis conuiuijs suo modo uti licet. Quare cum Musicae peritia sit donum Dei non excluditur, ab honestis co(n)uiuijs, uide Aug. Epist. 28 ad Hier [439:]

MARGO: II, MARGO. Ab exemplo etiam Helisei haec thesis confirmatur, Qui cum esset aduersus regem Izraa ë l animo nonnihil commoto psaltem aduocari sibi iussit ad affectus animi co(m)ponendos.⁵⁹

MARGO: III, MARGO. Dauid quoq(ue) psallendo coram Saule, impetus mali Spiritus quo ille uexabatur, frenabat. 1 Reg. 16. uer. 23.

MARGO: IIII, MARGO. Quinetiam in funeribus tibicinum opera utebantur antiqui sicut apparet ex Mathaeo cap. 9. uer. 23, Cum enim Iesus filiam principis synagogae suscitare uult, tibicines uidisse in domo dicitur.

MARGO: V, MARGO. Nec ab re primum authorem Musices (et) organoru(m) scriptura prodidit, Gen. 4. u. 21.

Vbi Iubal filius Lamech primus pater canentium Cithara (et) organo dicitur.

Si autem scriptura instrumenta Musica (et) peritiam psallendi damnaret, utiq(ue) primum authorem non commendaret Iubal, Is enim primus inuentor Musicalium organoru(m) fuit, quem postea alij imitati sunt.

MARGO: VI, MARGO. Iephte dux Izraelitarum Spiritu Dei accensus, postquam Ammonitas occidisset, reuertitur uictor. Vnigenita eius filia occurrit ei, cum tympanis (et) choris illi gratularetur victoriam, Iud. 11, uer. 34.⁶⁰ [440:]

MARGO: Mos ueterum in canendis Epinicijs. MARGO. Solebant enim ueteres principum res bene gestas Musicis instrumentis choreis (et) cantibus celebrare (et)e p [.]n i k i o m canere. Vide psal. 68. uer. 26.

Ita Sauli quoq(ue) redeunti, puellae occurrunt obuiam gratulabundae,

MARGO: VII, MARGO. Dauid adducens Arcam domini prae gaudio musicis instrumentis ludit, percutit organa 2 Reg, 6 uer. 13. ⁶¹

MARGO: VIII, MARGO. Sic quoq(ue) Maria prophaetissa soror Aron post transitum maris rubri tympanum in manu sumit, Et omnes mulieres post eam cum tympanis egrediuntur, Exod. 15 uer. 20.

MARGO: IX, MARGO. Praeterea cum Musica propemodum totos rapere uideatur, eius usus praesertim in conuentibus laetioribus habet locum: Cum enim in homine quaedam MARGO: Voluptates in homine, MARGO. uoluptates sensus externos tantum repleant, quaedam uero solum ad mentem seu rationem pertineant, Musica delectatio ita in medio posita est, ut (et) sonorum iucunditate sensus moueat, (et) ratione(m) ipsam numerorum (et) proportionum artifitio deliniat. Vsum ergo in externis sensibus mouendis (et) ratione demulcenda habet.

MARGO: Dogma Pithagoricu(m) MARGO. Dogma fuit Pithagoricum ut studiosi eius doctrinae ad Lyra(m) consopirentur, (et) eiusdem concentum excitarentur, quo (et) somno (et) uigilia tranquille fruerentur.⁶² [441:]

MARGO: XI, Cicero, MARGO. VVlgo quoq(ue) iactatur (ut Cicero in quada(m) oratione sua inquit) saxa (et) solitudines sonum reddere, (et) immanes feras Musicis instrumentis (et) concentu flecti atq(ue) consistere quo ipso peritia (et) uis Musicae in flectendis hominum animis commendatur.

MARGO: XII, MARGO. Quinetiam poetae fabulantur ad muros extruendos Thebanae urbis concentu lyrae saxa sponte confluxisse, Nec sunt ignota quae de Anone (et) Orpheo idem tradiderunt.

MARGO: XIII, Tertulianus, MARGO. Tertulianus in suo Apologetico docet fideliu(m) caenas satis fuisse freque(n)tes, ubi se pijs ca(n)tionibus (et) Musicis instrumentis oblectaru(n)t.

MARGO: XIIII, MARGO. Quanta uero apud Dauide(m) in psalmis passim habeatur Musices laus nemo est qui nesciat, ps. 149, uer. 3 cap. 150. uer. 3, 4, 5. (et) alijs multis locis, quae omnia ideo profero ut MARGO: Conditiones Musices, MARGO. honestum (et) docente(m) Musicorum instrumentorum usum in conuentibus politicis singulariter commendem.

Vt autem melius ac decentius obseruari queat Musica in his caetibus hae conditiones obseruentur.

MARGO: I, MARGO. Cum Citharae (et) similium organorum musices inuentio delitijs (et) uoluptati in politicis conuentibus seruiat, hae delitiae (et) uoluptates cum Dei timore coniungantur, ne in libidinem excurrant.⁶³ [442:]

MARGO: II, MARGO. Ne etiam hi organorum usus comunem humanae societatis utilitatem (et) proximi dilectionem inpediant.

MARGO: III, MARGO. Absint uitiosae illecebrae, (et) inanis oblectatio quae homines a melioribus exercitijs abductos. in uanitate occupet.

Haec prima quaestio est prioris distinctionis. Sequitur altera.

An musicis instrumentis (et) organis in religiosis (et) sacris conuentibus utpote templis uti liceat?

Detur mihi uenia a''' uiris summis (et) eximijs theologis in responsione huius quaestionis, a quibus non parum dissentire cogor, primum eorum partes sustinendo qui reijciunt usum Musices in templis, Deinde eorum qui haberi uolunt: In utranq(uem) enim sententiam disputabo, (et) tandem meam sententiam proferam.

MARGO: I, MARGO. Prima ergo thesis eorum qui negant posse uti instrumentis Musicis in templis.

In templis (et) actionibus sacris utilius organorum usus suprimeretur quam adhibetur.

Primum hoc a''' fine (et) usu templorum probant, templa siquidem sunt, locus sanctus, publicus (et) ad aedificationem filiorum Dei deputatus. Atqui quid aedificationis ex organorum sonitu (et) harmonia in templis pro⁶⁴ [443:]uenit? Nihil certe praeter unam delectationem, in quem usum omnia Musica instrumenta inuenta sunt. Imo uero multorum animi offenduntur, (et) a''' meditatione uerbi Dei abstrahentur contemplatione Musicorum instrumentorum cum plus iusto animum ad concentum suspendant.

MARGO: II, MARGO. Paulus apostolus in Epist. prima ad Corin cap. 14 per totu(m) fere caput, ubi agit de publicis conuentibus in conuentibus in Ecclesia quid in templis peragi debeat recenset, ac commendat psalmos, hymnos, (et) cantica, Musicorum uero instrumentorum nusquam meminit, quod utiq(ue) fecisset si id ad pietatem pertinere putauisset.

MARGO: III, MARGO. Idem Apostolus 1 Cor. 14 uer. 26, precipit omnia debere in Ecclesia fieri ad aedificationem, Hoc praeceptum Apostoli quomodo organis implebitur, aut quam inde auditores aedificatione(m) capient. Experientia saepe testatur ex sono organoru(m) plurimos scandalum magis accipere quam aedificationem. Et certe non ab re de praedone illo historia in omnium fere ore uersatur, quicum inter organoru(m) concentum in templum fuisset ingressus, clamabat nullu(m) in templo hominem esse, quod nullus ad concentu(m) organorum duceret choreas. Ipse uero satis super que ludens exiit (444:] Ecclesiae Alexandrinae morem laudant quae cum uideret tantam populi infirmitatem ut magis Harmoniae (et) sono quam uerbo Dei attenderet, ritum organorum (et) Musices suspendit: Quapropter si (et) hodie animaduertatur (ut fit quotidie) Christianorum plebem in sacras aedes, ad sonum Organoru(m) Ceu in theatrum concurrere ubi modulationibus indulgerent, abstinendum potius esse arbitror a''' re non necessaria, qua'''m id commitendum ut cum pernicie animarum suis uoluptatibus indulgeant.

MARGO: V, Augustinus in libro de Musica, MARGO. Augustinus in Epistola quam habet ad Memoriam ait, Scripseram de rithmo sex libros, (et) de Melo forsitan athuc sex scribere fateor, disponebam cum mihi octum speraba(m) futurum. Sed post quam mihi curarum Ecclesiasticarum sarcina est imposita omnes illae delitiae fugere de manibus. Vocat hic Augustinus Musicorum organorum scientiam, delitias, quarum non magna ratio haberi debet, imo''' qui curis Ecclesiasticis est occupatus hae delitiae a''' manibus eius fugeri debent.

MARGO: VI, MARGO. Idem Augustinus lib. 9 Confess. dolet se interdum lapsum esse quod Musicis instrumentis interdum plus attentionis adhibuerit, qua(m) debuerat, Si tantus uir se peccasse (et) dolere dicat in hac parte, quid de reliquis dicendu(m) est? [445:]

MARGO: VII, MARGO. Haesitat tamen multis locis num Musica in templis retineatur, Ac uidetur id interdum concedere addita hac moderatione ut se paratum dicat mutare sententiam si ratio potior adferatur.

MARGO: VIII, Praecepta de Musicis instrumentis caeremonialia, MARGO. Et certe si ceremonias ueteris testamenti in Nouo abolitas esse concedemus, Cadet omnis Musicorum instrumentorum usus in templis. Scimus enim in Veteri populo, Ceremoniales fuisse leges easq(ue) typicas de organoru(m) (et) Musicae obseruationibus. Quare alia nobis sub Euangelio simplicitas tenenda est.

MARGO: IX, MARGO. Accedit huc quod de Musicis instrumentis in sacro caetu habendis nullum extat praeceptum in Nouo testamento, Vtiq(ue) ideo quia lex (et) prophaetae usq(ue) ad Christum. Matt. 18⁶⁵ uer. 13.

MARGO: X, Gregorius Romanus, MARGO. Gregorius sane in Synodo Romana ut dist. 62 habetur, conqueritur in templis uocem Musicorum instrumentorum fieri cuius uerba sunt, Dum inquit blanda uox (et) sonus quaeritur, congrua uita negligitur, (et) Musicus minister Deum moribus stimulet, idest exasperet, (ut exponit glossa) cum populu(m) uocibus delectat, Eadem distinctione multa in hanc sententiam afferuntur in primisq(ue) uersus illi.

MARGO: Versus, MARGO. Non uox, sed uotum, non cordula Musica,⁶⁶ [446:] sed cor.

Non clamans, sed amans, cantat in aure Dei,

MARGO: XI,⁶⁷ MARGO. Arnobeus lib. 7, aduersus gentes, Iustinus ittem quaest. 1 c 7. satis clare decent musicoru(m) instrumentoru(m) in templis usum nimis puerilem esse, (et) ijs qui in Christo adulti uideri uolunt minus conuenientem. Subijcit Iustinus ergo quasi quodam modo repuerascunt qui simplici cantu non contenti, musica quoq(ue) instrumenta inuexerunt, Idq(ue) tanto magis est puerile, quando fit ijs in locis, in quibus cum semel amota fuissent, eoq(ue) de si uissent homines, denuo''' reuocantur.

Hac sententia est eorum qui instrumentis musicis in templis uti nolunt.

Altera thesis eorum qui organis uti posse in templis affirmant,

MARGO: Organis uti posse in templis probatur, I. Ab causa eficiente, MARGO. Magnus est usus musicorum instrumentoru(m) in templis populi Christiani, itaq(ue) retineri debent.

Primum hoc a''' causa efficienti confirmant, quod musica sit eximium quoddam inuentu(m), ac donum Dei, ideoq(ue) ad honorem (et) gloria(m) Dei conuertendum, quod in templis ac caetibus populi Christiani commodissime sit.

MARGO: II, Ab efficis seu fine, MARGO. Secundo Musica inquiunt sua concinnitate (et) concentus praestantia admonet homines opificis optimi maximi, (et) consensus etiam⁶⁸ [447:] eius, qui tam iuuat ac heat Ecclesiam, quam deceat (et) ornet, ut uel hac una de causa maxime sit in Ecclesiam recipienda.

MARGO: III, Ab effectu MARGO. Tertio. Quia musicorum instrumentorum suauitate (et) delectatione, alliciuntur homines ad conuentus sacros (et) simul illa detine(n)tur, qui alias in templa minime uenire(n)t, aut si maxime uenire(n)t, tame(n) minime diu manerent.

MARGO: IIII, MARGO. Quarto, Quod musica excitate mentes, ad cultum (et) laudes Dei fiant alacriores.

MARGO: V, Ab antiquitate, MARGO. Quinto, Quod usus huius artis antiquus sit ac nobis ad nostram religione(m) perinde transferendus. Et hoc nomine Theodoritus Eccles. hist. lib. 4. cap. 29. Ephraim laudat, quod ad pietatem musicam transferendo, gratissimum auditoribus (et) optimum remedium attulerit.

MARGO: VI, A consuetudine prisca MARGO. Sexto, Veteris Ecclesiae consuetudinem esse aiunt, ac citant Augustinum lib. 1 Retract. cap. 11 ubi sic inquit, Scripsi quomodo a''' corporalibus (et) mutabilibus numeris (et) instrumentis perueniatur ad immutabile, ut sic inuisibilia Dei, per ea quae facta sunt uisibilia conspiciantur, Ita Clemens Alexandrinus lib. 2 Paedagogi, cap, 4 de Musicorum instrumentorum usu pie in templis multa scribit. Vnde colligi potest, priscis Christianis instrumentorum musicorum (et) organorum usum in templis fuisse.⁶⁹ [448:]

MARGO: VII, Ab authoritate scriptur[a]e, MARGO. Septimo omnium maxime tuentur hanc sententiam quibusdam sacrae scripturae testimonijs, e ueteri Testamento allatis. Deus quippe praeceperat Moysi, ut tubas argenteas faceret, quibus populus ad sacra peragenda conuocaretur. Num. 10. uer. 2.

Ita Moyses postquam [...] cecinisset, Mari rubro traiecto, Maria prophetissa (et) mulieres aliae piae, tympanis (et) choris Deum laudauisse leguntur. Exod. 15, uer. 20.

Sic quoq(ue) Nehem. 12, uer. 27. In dedicatione Muri Ierusalem Leuitae Cimbalis, psalmis, (et) cytharis lusisse dicuntur.

Sed mire Dauidi nituntur, qui gratiarum actiones, (et) laudes diuinas, Musicis instrumentis peragi docet.

Ps. 33. uer. 2. Confitemini Domino in cithara, (et) in psalterio decem cordarum, psallite illi.

Ps. 43. uer. 4. Introibo ad altare Dei, Confitebor tibi in cithara Deus, Deus meus.

Ps. 57. uer. 9. Exurge psalterium (et) Cithara, exurge diluculo.

Ps. 71. uer. 22, Confitebor tibi in organis Musicis pro ueritate tua Deus meus, psallam tibi in Cithara o sancte Izrael.

Ps. 81. uer. 3. Sumite psalmum, (et) date tympanum, psalterium iucundum cum cithara Domino [449:]

Psal. 108 uer. 3, Exurge psalterium (et) Cithara diluculo.

ps. 149, u. 3 Laudate nomen Domini in choro tympano (et) psalterio.

Ps. 150 uer. 3, 4, 5. Laudate eum in sono tubae, laudate eum in psalterio (et) Cithara, laudate eum in timpano, laudate eu(m) in chordis (et) Organo. Laudate eu(m) in Cymbalis bene sonantibus, laudate eum in Cymbalis iubilationis. Haec omnia ad suae sententiae co(n)firmationem adferunt ex ueteri testamento.

Ex nouo quoq(ue) testamento probationes adferre nituntur, ac praecipue locum Apocal. 5 uer. 8. adducunt, Vbi 24 Seniores coram Agno corruentes Citharas (et) phialas aureas habere dicuntur, quibus Canticum nouum agno canunt. MARGO: VIII, MARGO. Ex quibus colligunt debere uti etiam num Christianis, Musicis organis in caetibus sacris.

Et hactenus de tertio Membro huius sectionis. Sequitur Quartum.

MARGO: Diuersaru(m) sententiarum conciliatio. MARGO. Conciliatio diuersarum Sententiarum. de Musicis organis in templis.

Has diuersas sententias conciliare facile est, ita ut ad primam posterior referatur.

Aiunt Musicam esse donum Dei, Hoc nemo nescit, sed si ideo sit in templis adhibenda, omnia quae scimus (et) habemus cum sint⁷⁰ [450:] Dei dona, in templa Christianorum inuehenda erunt, ut pote omnes liberales artes iuris ciuilis prudentia, medicina, disciplina Militaris, Architectura, Agricultura, Et deniq(ue) Mercatura, qua(m) Christus eiecit Mat. 21 uer. 12. Ista enim omnia dona sunt Dei.

MARGO: II, MARGO. Eodem modo respondetur ad id, quod secundo loco dicunt Musicam nos admonere opificis Dei in templis, innumeras enim res esse quae nos admoneant conditoris quis nesciat utpote Machinam caeli (et) terrae, eiusq(ue) aspectum imo ipsum hominem qui hac ratione [...] a''' plerisq(ue) appellatus est. Quam ob rem si nulla alia subsit causa, non magis musica instrumenta in templa recipi debent, quam alia, quibus uerbum diuinu(m) ceu pedagogus unicus antefertur.

MARGO: III, MARGO. Tertio aiunt homines allici Musicis instrumentis ad conuentus sacros. Hoc etsi aliqua ex parte concedam, tamen diuersum statuit Christus Matt. 5 uer: 6. Beati inquit qui esuriunt (et) siciunt iusticiam quia ipsi saturabuntur, Qui ergo fame (et) siti uerbi diuini in te(m)pla non adiguntur, Certissima causa est (quod si ad sonum organorum adigantur,) Eos non uerbum Dei sed delitias adeoq(ue) sca(n)dala quaerere.

MARGO: IIII, MARGO. Quomodo aut concedi debet Musica exci-⁷¹ [451:]tatae mentes ad laudes Dei fieri alacriores, si rursus periculum fortasse erit nec sic in uarietatem sonorum (et) interualla distinctionesq(ue) uocum intenta infixaq(ue) mente simus. Id D. Augustinus lib. 9. Confess. fatetur, quodammodo sibi quoq(ue) accidisse, nempe ut magis in Musicos modos, quam psalmorum uerba, ac sententias, animo fuerit intento.

MARGO: V. MARGO. Antiquum esse Musicorum instrumentoru(m) usum minime inficias imus. Sed rursus est co(n)fitendum, (et) extra templa fieri id utiliter (et) honeste posse, quemadmodum antiqui fecerunt. Extra templa enim si honeste musicis instrumentis (ut antiqui) utamur, hoc non improbarit quisquam,

MARGO: VI, MARGO. Vetustissimam ueteris Ecclesiae consuetudinem esse uti Musicis instrumentis in Christianorum templis non negamus. sicut ex Augustino habemus sed cum illud tempus Augustini (et) reliquorum patrum uicinus fuerit ad tempora legis, Non mirum si ipsis Musicorum, organorum concentus placeat.

Interea tenendum est Augustinum haerere multis locis in hac quaestione, ac fatetur separatum esse mutare sententiam, si ratio potior adferatur.⁷² [452:]

MARGO: VII, MARGO. Ad omnia ueteris testamenti loca quibus nituntur, breuis est responsio Matthaei Euangelistae, Lex (et) prophetae usq(ue) ad Iohanem, cap. 11, uer. 13. Cum itaq(ue) leges de Musicis instrumentis in ueteri populo fuerint ceremoniales finem suum in Christo sortitae sunt.

Quas ergo res externas (et) ceremoniales Ecclesia ueteris testamenti habuit,

Eius exemplo populo Christiano noui testamenti, nunquam sunt obtrudendae.

MARGO: VIII, Aretas, MARGO. Ad locum Apocalipseos respondet Aretas interpres. Quod inquit Citharas habent seniores coram agno concordiam significat, (et) consensum in agendis Deo gratijs, Vnde Iohannes no(n) uoluit stabilire Organorum (et) Cithararum externo sonitu in templis gratias debere Deo agere. Sed tantum ostendere, qualis deberet esse oratio, (et) gratiarum actio hominum piorum, nempe concors (et) uno consensu ad Deum extensa, ut solet esse harmonia in Musicis. Haec Aretas.

Vides ex istis quomodo in utranq(uem) partem disputari in hac quaestione possit.

Verum his in utranq(uem) partem dictis ac consideratis deinceps proponam, quid in tota controuersia tandem mea sententia statuendum sit ac uideatur.

Sit ergo thesis nostra.⁷³ [453:]

Cum praeceptum in Noui testamenti libris nullum extet, quo Musicorum instrumentorum in templis uel mandetur, uel explodatur usus. Nec eas Ecclesias quae nullam in suis templis musicam habent, ad recipiendum eus usum cogendas, nec damnandas esse eas quae in suis templis Organis musicis utuntur, Sed cuiq(ue) Ecclesiae quod eius statui conuenit ac conducit, esse concedendum, perhibemus.

MARGO: Musica instrumenta inter res adiaphoras, I, MARGO. Hanc mediam sententiam his rationibus obtineo.

Prima. Quod nullo iure, ad id cogi quisqua(m) potest ad quod nullo uel Christi, uel Apostolorum praecepto obligatur. Sed ad instrumenta musica recipienda uel abijcienda in templis nullo Christi uel Apostolorum praecepto obligamur. Ad hoc ergo nullo iure cogi quisquam potest. Rationem huius argumenti etiam patroni Musicorum instrumentorum concedunt.

Antonius part. 3 titu: 13 cap. 4 sic ait.

De Musicis organis non reperitur aliquod praeceptum nec de iure diuino nec de iure positiuo communi.

MARGO: Hieronimus, MARGO. Huc pertinet dictum Hieronymi dist. 25. Vna quaeq(ue) prouintia in suo sensu abundet. His accedit, Quod omnis antiquitatis mo-⁷⁴ [454:]numentis indicatur Musicam Ecclesiasticam, alibi in magno (et) uario, alibi in exiguo, (et) praeparco, alibi in nullo prorsus usu fuisse.

MARGO: Musica quando recepta in Oriente, MARGO. In Orientalibus Ecclesijs sub ipsa statim rerum Christianarum initia, Musica Ecclesiastica fuit recepta, In Occidentalibus uero Ecclesijs admodum sero est recepta: Quae uarietas (et) dissimilitudo satis clara libertatis uestigia habet.

Hactenus de quarto membro, Sequitur ultimum.

Qui Musicis instrumentis uti in te(m)plis uolunt, quas Cautiones obseruare debent?

MARGO: Conditiones musica necessariae, MARGO. Si qui licite ac fructuose musicis instrumentis uti in templis uolunt Sex has cautiones obseruare debent.

MARGO: I, MARGO. Ne in Musicis instrumentis, pietatis (et) diuini cultus prora puppisq(ue) ponatur. In papatu enim fere ubiq(ue) putant in templis cultui Dei probe satis factum. Cum diu multumq(ue) organis lusum (et) cantatum fuerit.

MARGO: II, MARGO. Videndum praeterea ne in Musicis meritum aut remissio peccatorum collocetur. Sicut Abbates cantibus Missarum, (et) organorum auditis, peccatorum indulgentias populo frequenter pronunciant.⁷⁵ [455:]

MARGO: III, MARGO. Tollendum quoq(ue) idest uitium nec sic indulgeatur Musicis instrumentis (et) cantibus in Ecclesia ut praedicationi uerbi Dei, ac doctrinae sacrae nullus propemodum relinquatur locus. Ita enim multi strepunt uocibus et fistulis, ut nulla pars temporis contioni reseruetur. Quo fit ut populus Musicis et harmonijs plenus, famelicus autem quo ad caelestem doctrinam e templo discedat.

MARGO: IIII, MARGO. Quarto, Ne tam lauta (et) munifica stipendia Musicis co(n)stituantur, ut ministris, in Dei uerbo laborantibus, aut parum aut fere nihil prospiciatur.

MARGO: V, MARGO. Quinto, Curandu(m) est ne in templis quaeuis promiscuae canantur aut Musicis instrumentis modulentur, Sed illa tantummodo quae in diuinis literis continentur, aut quae cu(m) uerbo Dei ad amusim consentiunt.

MARGO: VI, MARGO. Sexto, Illa confragosa clamosaq(ue) admodum Musica, omnino reijciatur, a''' qua astantes uerba etiamsi uelint minime exaudire queant Et hic est finis huius sectionis. Id enim id tempus est, quo qui patrem omnipotentem uere uolunt adorare, id non ceremonijs aut ullo externo expediant modo, sed faciant in spiritu (et) ueritate. Iohan. 4, uer. 23.⁷⁶ [456:]

Hactenus quaestiones iuxta primam distinctionem tertij membri positas exposuimus, Sequitur nunc alterius distinctionis quaestio.

Cum palam diuinae irae signa, (et) ultionis flagella sentimus, utpote pestem famem, bella, (et) similia, pietas, Christiana permititne uti Musicis instrumentis.

MARGO: Musicis instrumentis uti non lire tempore aflictionum (et) irae Dei probatur, MARGO. THESIS.

Temeritatis est Thrasonicae (et) impietatis nimie tempore irae diuinae pestis famis belloru(m) (et) captiuitatis musicis delitijs uti, etiam in politico conuentu.

MARGO: I, Vsus instrumentorum musicorum MARGO. Primum hoc ex eo patet quod si quis his delitijs eo tempore utatur, timorem Dei abiecisse uidetur, Cur enim Musica instrumenta in rebus politicis sunt inuenta, nempe, ut delitias (et) laetam delectatione(m) moueant: Quid uero magis contrarium esse possit timori diuino quam dum punimur (et) affligimur interea Cyclopicos concentus (et) delitias sectamur.

MARGO: II, MARGO. Praeterea finis quoq(ue) afflictionu(m) thesin ha(n)c confirmat. Quis ille est finis? Explicat Paulus 1 Cor. 11, uer. 32. Du(m) iudicamur a domino corripimur ne cum hoc mundo damnemur. [...] ergo ut resipiscamus (et) emenda-⁷⁷[457:]tionem⁷⁸ uitae ac humilitatem coram Deo ostendamus. Quomodo autem in afflictionibus humilitatem (et) uitae emendationem oste(n)demus, si musicis instrumentis (et) delitijs lasciuis perpetuo luxuriamus?

MARGO: III, MARGO. Huc accedit quod uerae poenitentiae signa in afflictionibus Deus a''' nobis requirit.

Atqui Musicis instrumentis (et) Citharis co(n)tritio (et) paenitentia nunquam declaratur. Quare insignis irae Dei Musica tacere debet.

MARGO: IIII, MARGO. Ab exemplo Patrum res plana est, Cum enim aliqua(n)do accidit ut Deus insueto more eos afflixerit no(n) Musicis delitijs sed sacco (et) Ieiuniis, Cinere (et) scisis uestibus poenitentia(m) declararunt.⁷⁹ Rex Niniue audita concione(m) Ionae de internecione Vrbis, publico praecone ieiunia indici iussit, cineribus (et) sacco populum indui mandauit, Ionae 3