Ex Epistola sancti Clementis papae Primi ad Corinthios
(III/36-38)

Contínuo orántes ac supplicántes precábimur, ut Opifex ómnium rerum númerum electórum suórum constitútum in toto mundo consérvet íntegrum per diléctum púerum Iesum Christum, per quem nos vocávit de ténebris in lucem, de ignorántia in cognitiónem glóriae nóminis sui; ut sperémus in nómine tuo, princípio omnis creatúrae, ut óculis cordis nostri apértis cognoscámus te solum, altíssimum in altíssimis, sanctum in sanctis quiescéntem; qui humílias arrogántiam superbórum, solvis cogitatiónes géntium, húmiles élevas et excélsos humílias, dívites facis et páuperes, occídis et salvas et vivíficas, solus benefáctor spirítuum et Deus omnis carnis; qui intuéris in abýssos, inspéctor óperum hóminum, periclitántium adiútor, desperántium salvátor, omnis spíritus creátor et epíscopus; qui gentes in terra multíplicas et ex ómnibus éligis eos, qui te díligunt per Iesum Christum Filium tuum diléctum, per quem nos erudivísti, sanctificásti, honorásti.
Rogámus te, Dómine, ut sis adiútor et auxiliátor noster. Eos nostrum, qui in tribulatióne sunt, líbera, humílium miserére, lapsos éleva, inópibus occúrre, infírmos sana, errántes pópuli tui convérte; nutri esuriéntes, solve captívos nostros, érige imbecílles, consoláre pusillánimes; cognoscúnto te omnes gentes, quod tu es Deus solus et Iesus Christus puer tuus ac nos pópulus tuus et oves páscuae tuae.
Tu enim perénnem mundi constitutiónem per efféctus manifestásti; tu, Dómine, orbem terrae fundásti, fidélis in ómnibus generatiónibus, iustus in iudíciis, admirábilis in fortitúdine et magnificéntia, sápiens in condéndo et prudens in creátis stabiliéndis, bonus in iis, quae vidéntur, et fidélis in eos, qui in te confídunt, benígnus et miséricors; dimítte nobis iniquitátes et iniustítias et peccáta et delícta nostra.
Ne ímputes omne peccátum servórum tuórum et servárum, sed purífica nos in veritáte tua et dírige gressus nostros, ut in pietáte et iustítia et simplicitáte cordis ambulémus et agámus quae bona et beneplácita sunt coram te ac coram princípibus nostris.
Immo, Dómine, osténde fáciem tuam super nos, ut bonis fruámur in pace, ut tegámur manu tua poténti et ab omni peccáto liberémur brácchio tuo excélso, ac líbera nos ab iis, qui nos odérunt iniúste.
Da concórdiam ac pacem et nobis et ómnibus habitántibus terram, sicut dedísti pátribus nostris, pie te invocántibus in fide et veritáte. Qui solus haec et plura bona nobíscum ágere potes, tibi confitémur per pontíficem ac patrónum animárum nostrárum Iesum Christum, per quem tibi glória et maiéstas et nunc et in generatiónem generatiónum et in saevcula saeculórum. Amen.

De Epistola sancti Ignatii Antiocheni episcopi et martyris ad Magnesios
(III/422-423)

Cum ítaque in persónis supra dictis omnem multitúdinem in fide conspexíssem ac dilexíssem, hortor, ut in concórdia Dei ómnia perágere studeátis, epíscopo praesidénte loco Dei et presbýteris loco senátus apostólici, et diáconis mihi suavíssimis concréditum habéntibus ministérium Iesu Christi, qui ante saevcula apud Patrem erat et in fine appáruit. Omnes ígitur, accéptis iísdem divínis móribus, vos mútuo revereámini et nemo secúndum carnem spectet próximum, sed in Iesu Christo vos ínvicem semper diligátis. Nihil sit in vobis, quod possit vos dirímere, sed uniámini epíscopo et praesidéntibus, in typum et demonstratiónem immortalitátis.
Quemádmodum ígitur Dóminus sine Patre, ipsi unítus, nihil fecit, neque per se ipsum neque per apóstolos: ita neque vos sine epíscopo et presbýteris quidquam peragátis; neque aggrediámini, ut quidquam a vobis separátim factum decens appáreat, sed in unum conveniéntibus una sit orátio, una precátio, una mens, una spes in caritáte, in gáudio sancto, unus est Iesus Christus, quo nihil praestántius est. Omnes velut in unum templum Dei concúrrite, velut ad unum altáre, ad unum Iesum Christum, qui ab uno Patre pródiit et apud unum fuit ad eúmque revérsus est.
Ne seducámini aliénis doctrínis neque vetéribus fábulis, quae sunt inútiles. Si enim adhuc iuxta legem iudáice vívimus, confitémur nos grátiam non accepísse. Diviníssimi namque prophétae iuxta Iesum Christum vixérunt. Ob hoc et persecutiónem passi sunt, grátia ipsíus inspiráti, ut incréduli certi redderéntur, quod unus sit Deus, qui seípsum manifestáverit per Iesum Christum Fílium suum, qui est Verbum eius e siléntio progréssum, qui in ómnibus ei, qui ipsum míserat, complácuit.
Si ígitur, qui in vétere rerum órdine degérunt, ad novam spem pervenérunt, non ámplius sábbatum coléntes, sed iuxta domínicam vivéntes, in qua et vita nostra exórta est per ipsum et mortem ipsíus (quod quidam negant, per quod mystérium fidem accépimus, et propter hoc sustinémus, ut inveniámur discípuli Iesu Christi, solíus doctóris nostri); quómodo nos potérimus vívere sine ipso, quem étiam prophétae, cum essent spíritu discípuli eius, ut doctórem expectábant? Et propter hoc is, quem iuste praestolabántur, advéniens suscitávit ipsos ex mórtuis.

Ex Apologia prima sancti Iustini martyris pro Christianis
(III/544-545)

Eucharístiae némini álii licet esse párticeps, nisi qui credat vera esse quae docémus, atque illo ad remissiónem peccatórum et regeneratiónem lavácro ablútus fúerit, et ita vivat ut Christus trádidit.
Neque enim ut commúnem panem, neque ut commúnem potum ista súmimus; sed quemádmodum per Verbum Dei caro factus est Iesus Christus salvátor noster et carnem et sánguinem hábuit nostrae salútis causa; sic étiam illam, in qua per precem, ipsíus verba continéntem, grátiae actae sunt, alimóniam, ex qua sanguis et carnes nostrae per mutatiónem alúntur, incarnáti illíus Iesu et carnem et sánguinem esse edócti sumus.
Nam Apóstoli in commentáriis suis, quae vocántur Evangélia, ita sibi mandásse Iesum tradidérunt: eum scílicet, accépto pane, cum grátias egísset, dixísse: Hoc fácite in meam commemoratiónem. Hoc est corpus meum; et póculo simíliter accépto, actísque grátiis, díxisse: Hic est sanguis meus, ipsisque solis tradidísse. Ex illo témpore haec semper nobis invicem in memóriam revocámus; et qui habémus, indigéntibus ómnibus subvenímus, et semper una sumus. Atque in ómnibus oblatiónibus laudámus creatórem ómnium per Filium eius Iesum Christum et per Spíritum Sanctum.
Ac Solis, út dícitur, die, ómnium sive urbes sive agros incoléntium in eúndem locum fit convéntus, et commentária Apostolórum aut scripta prophetárum legúntur, quoad licet per tempus.
Deínde, ubi lector désiit, is qui praeest admonitiónem verbis et adhortatiónem ad res tam praeclaras imitándas súscipit.
Póstea omnes simul consúrgimus, et preces emíttimus; atque, ut iam díximus, ubi desíimus precári, panis affértur et vínum et aqua; et qui praeest, preces et gratiárum actiónes totis víribus emíttit, et pópulus acclámat Amen, et eórum, in quibus grátiae actae sunt, distribútio fit et communicátio unicuíque praesentium, et abséntibus per diáconos míttitur.
Qui abúndant et volunt, suo arbítrio, quod quisque vult, largiúntur, et quod collígitur apud eum, qui praeest, depónitur, ac ipse súbvenit pupíllis et víduis, et iis qui vel ob morbum vel áliam ob causam egent, tum étiam iis qui in vínculis sunt et adveniéntibus péregre hospítibus; uno verbo ómnium indigéntium curam súscipit.
Die autem Solis omnes simul convenímus, tum quia prima haec dies est, qua Deus, cum ténebras et matériam vertísset, mundum creábit, tum quia Iesus Christus salvátor noster eádem die ex mórtuis resurréxit. Prídie enim Satúrni eum crucifixérunt, et postrídie eiúsdem diéi, id est Solis die, Apóstolis suis et discípulis visus ea dócuit, quae vobis quoque consideránda tradídimus.

Ex Tractatu sancti Irenaei episcopi Adversus haereses
(II/59-60)

Dóminus noster Verbum Dei, qui primo quidem servos attráxit Deo, póstea autem liberávit eos qui subiécti sunt ei, quemádmodum ipse ait discípulis: Iam non dico vos servos, quóniam servus nescit quid fáciat Dóminus eius; vos autem dixi amícos, quóniam ómnia quae audívi a Patre manifestávi vobis. Amicítia enim Dei immortalitátis est condonátrix iis qui aggrediúntur eam.
Igitur inítio, non quasi índigens Deus hóminis plasmávit Adam, sed ut habéret in quem collocáret sua benefícia. Non enim solum ante Adam, sed et ante omnem condiciónem glorificábat Verbum Patrem suum, manens in eo, et ipse a Patre clarificabátur, quemádmodum ipse ait: Pater, clarífica me claritáte, quam hábui apud te, priúsquam mundus fíeret.
Neque nostro ministério índigens, iussit ut eum sequerémur, sed nobis ipsis attríbuens salútem. Sequi enim Salvatórem, participáre est salútem; et sequi lumen, percípere est lumen.
Qui enim in lúmine sunt, non ipsi lumen illúminant, sed illuminántur et illustrántur ab eo; ipsi quindem nihil ei praestant, benefícium autem percipiéntes illuminántur a lúmine.
Sic et sérvitus erga Deum, Deo quidem nihil praestat, nec opus est Deo humáno obséquio; ipse autem sequéntibus et serviéntibus ei vitam et incorruptélam et glóriam aetérnam attríbuit, benefícium praestans serviéntibus sibi ob id quod sérviunt, et sequéntibus ob id quod sequúntur, sed non benefícium ab eis percípiens: est enim dives, perféctus et sine indigéntia.
Propter hoc autem exquírit Deus ab homínibus servitútem, ut, quóniam est bonus et miséricors, benefáciat eis qui persevérant in servitúte eius. In quantum enim Deus nullíus índigens, in tantum homo índiget Dei communióne.
Haec enim glória hóminis, perseveráre ac permanére in Dei servitúte. Et propter hoc dicébat discípulis Dóminus: Non vos me elegístis, sed ego elégi vos, signíficans quóniam non ipsi glorificábant eum, sequéntes eum, sed in eo quod sequeréntur Fílium Dei glorificabántur ab eo. Et íterum: Volo ut, ubi ego sum, ibi et hi sint, ut vídeant claritátem meam.

Ex Homiliis Origenis presbyteri in Genesim
(III/139-141)

Accépit Abraham ligna ad holocáustum, et superpósuit ea Isaac fílio suo, et accépit ignem in mánibus suis et gládium, et abiérunt simul. Quod ipse sibi ligna ad holocáustum portat Isaac, illa figúra est, quod et Christus ipse sibi baiulávit crucem, et tamen portáre ligna ad holocáustum sacerdótis offícium est. Fit ergo ipse hóstia et sacérdos. Sed et quod ádditur: et abiérunt ambo simul, ad hoc refértur. Cum enim Abraham velut sacrificatúrus ignem portáret et cultrum, Isaac non vadit post ipsum, sed cum ipso, ut ostendátur cum ipso páriter fungi sacerdótio.
Quid post haec? Dixit, inquit, Isaac ad Abraham patrem suum: Pater. Et haec pro témpore a fílio proláta tentatiónis est vox. Quómodo enim putas immolándus fílius per hanc vocem víscera patérna concússit? Et quamvis Abraham rigídior esset pro fide, reddit tamen étiam ipse affectiónis vocem et respóndit: Quid est, fili? At ille: Ecce, inquit, ignis et ligna, ubi ovis est ad holocáustum? Ad haec respóndit Abraham: Deus providébit sibi ovem ad holocáustum, fili.
Movet me Abrahae satis díligens et cauta respónsio. Néscio quid vidébat in spíritu, quia non de praesenti, sed de futúro dicit: Deus providébit ipse sibi ovem; futúra respóndit fílio de praeséntibus requirénti. Ipse namque sibi Dóminus ovem providébat in Christo.
Exténdit Abraham manum suam, ut accíperet gládium, et iuguláret fílium suum, et vocávit eum ángelus Dómini de caelo, et dixit: Abraham, Abraham. At ille dixit: Ecce ego. Et dixit: ne inícias manum tuam super púerum, neque fácias ei quidquam. Nunc enim cognóvi quia tu times Deum. Conferámus haec cum Apóstoli dictis, ubi dicit de Deo: Qui próprio Filio suo non pepércit, sed pro nobis ómnibus trádidit illum. Vide Deum magnífica cum homínibus liberalitáte certántem. Abraham mortálem fílium non moritúrum óbtulit Deo, Deus immortálem Fílium pro ómnibus trádidit morti.
Et respíciens Abraham óculis suis vidit, et ecce áries tenebátur córnibus in virgúlto Sabech. Díximus, puto, in superióribus quod Isaac formam géreret Christi, sed et áries hic nihilóminus formam Christi gérere vidétur. Sed quómodo Christo utérque convéniat, et Isaac qui non est iugulátus, et áries qui iugulátus est, óperae prétium est nóscere. Christus Verbum Dei est, sed Verbum caro factum est.
Pátitur ergo Christus, sed in carne; et pértulit mortem, sed caro, cuius hic áries forma est: sicut et Ioánnes dicébat: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccáta mundi. Verbum vero in incorruptióne permánsit, quod est secúndum spíritum Christus, cuius imágo est Isaac. Ideo ipse et hóstia est et póntifex secúndum spíritum. Nam qui offert hóstiam Patri secúndum carnem, ipse in altári crucis offértur.

Ex Tractatu sancti Ambrosii episcopi De fuga saeculi
(III/159-160)

Ubi cor hóminis, ibi et thesáurus eius est; non enim solet bonum datum deprecántibus Dóminus denegáre.
Ergo, quia bonus Dóminus est et máxime sustinéntibus se bonus est, ipsi adhaereámus, cum ipso simus tota ánima nostra, toto corde, tota vírtute, ut simus in lúmine eius et videámus eius glóriam et delectatiónis supérnae fruámur grátia; ad illud ígitur bonum erigámus ánimos et in illo simus atque in ipso vivámus, ipsi adhaereámus, quod est supra omnem mentem et omnem consideratiónem et pace útitur perpétua ac tranquillitáte; pax autem supra omnem mentem est et supra omnem sensum.
Hoc est bonum, quod pénetrat ómnia, et omnes in ipso vívimus atque ex ipso pendémus, ípsum autem nihil supra se habet; sed est divínum; nemo enim bonus nisi unus Deus, quod ergo bonum divínum et quod divínum bonum, et ídeo dícitur: Aperiénte te manum, implebúntur ómnia bonitáte; per bonitátem enim Dei, nobis univérsa tribuúntur mérito bona, quibus nihil admíxtum est mali.
Haec bona promíttit Scriptúra fidélibus dicens: Quae bona sunt terrae manducábitis.
Mórtui sumus cum Christo; mortem Christi in córpore nostro circumférimus, ut et vita Christi in nobis manifestétur. Non ergo iam nostram illam vitam, sed Christi vitam vívimus, vitam innocéntiae, vitam castimóniae, vitam simplicitátis omniúmque virtútum. Cum Christo resurréximus, in ipso vivámus, in ipso ascendámus, ut serpens calcáneum nostrum quod vúlneret in terris reperíre non possit.
Fugiámus hinc. Potes ánimo fúgere, etsi retinéris córpore, potes et hic esse et adésse ad Dóminum, si illi adhaevreat ánima tua, si post ipsum cogitatiónibus tuis ámbules, si fide, non spécie, vias eius sequáris, si ad ipsum confúgias; est enim refúgium et virtus, cui dicit David: Ad te confúgi et non sum déceptus.
Ergo quia Deus refúgium, Deus autem in caelo et supra caelos, útique hinc illo fugiéndum est, ubi pax, ubi réquies ab opéribus, ubi epulémur sábbatum magnum, sicut dixit Móyses: Et erunt sábbata terrae vobis escae. Epulatórium enim et plenum iucunditátis et tranquillitátis est requiéscere in Deo et eius delectatiónem vidére.
Fugiámus sicut cervi ad fontes aquárum; quod sitiébat David, sítiat et nostra ánima; quis est ille fons? Audi dicéntem: Quóniam apud te est fons vitae; huic fonti dicat ánima mea: Quando véniam et parébo ante fáciem tuam? Fons enim Deus est.

Ex Enarrationibus sancti Augustini episcopi
(III/66-68)

Exáudi, Deus, deprecatiónem meam, inténde oratióni meae. Quis dicit? Quasi unus. Vide si unus: A fínibus terrae ad te clamávi, dum angerétur cor meum. Iam ergo non unus; sed ídeo unus, quia Christus unus, cuius omnes membra sumus. Nam quis unus homo clamat a fínibus terrae? Non clamat a fínibus terrae, nisi heréditas illa, de qua dictum est ipsi Fílio: Póstula a me, et dabo tibi gentes hereditátem tuam, et possessiónem tuam términos terrae.
Haec ergo Christi posséssio, haec Christi heréditas, hoc Christi corpus, haec una Christi Ecclésia, haec únitas, quae nos sumus, clamat a fínibus terrae. Quid autem clamat? Quod supra dixi: Exáudi, Deus, deprecatiónem meam, inténde oratióni meae; a fínibus terrae ad te clamávi. Id est, hoc ad te clamávi, a fínibus terrae; id est, úndique.
Sed quare clamávi hoc? Dum angerétur cor meum. Osténdit se esse per omnes gentes toto orbe terrárum non in magna glória, sed in magna tentatióne.
Namque vita nostra in hac peregrinatióne non potest esse sine tentatióne; quia provéctus noster per tentatiónem nostram fit, nec sibi quisque innotéscit nisi tentátus, nec potest coronári nisi vícerit, nec potest víncere nisi certáverit, nec potest certáre nisi inimícum et tentatiónes habúerit.
Angitur ergo iste a fínibus terrae clamans, sed tamen non relínquitur. Quóniam nos ipsos, quod est corpus suum, vóluit praefiguráre et in illo córpore suo, in quo iam et mórtuus est et resurréxit et in caelum ascéndit, ut, quo caput praecéssit, illuc se membra secutúra confídant.
Ergo nos transfigurávit in se, quando vóluit tentári a Sátana. Modo legebátur in Evangélio quia Dóminus Iesus Christus in erémo tentabátur a diábolo. Prorsus Christus tentabátur a diábolo. In Christo enim tu tentabáris, quia Christus de te sibi habébat carnem, de se tibi salútem; de te sibi morte, de se tibi vitam; de te sibi contumélias, de se tibi honóres; ergo de te sibi tentatiónem, de se tibi victóriam.
Si in illo nos tentáti sumus, in illo nos diábolum superámus. Atténdis quia Christus tentátus est, et non atténdis quia vicit? Agnósce te in illo tentátum, et te in illo agnósce vincéntem. Póterat a se diábolum prohibére; sed, si non tentarétur, tibi tentándo vincéndi magistérium non praebéret.

Ex sermonibus sancti Leonis Magni papae
(I/327-328)

Salvator noster, dilectíssimi, hódie natus est, gaudeámus. Neque enim locum fas est ibi esse tristítiae, ubi natális est vitae; quae, consúmpto mortalitátis timóre, nobis íngerit de promíssa aeternitáte laetítiam.
Nemo ab huius alacritátis participatióne secérnitur, una cunctis laetítiae commúnis est rátio: quia Dóminus noster, peccáti mortísque destrúctor, sicut nullum a reátu líberum répperit, ita liberándis ómnibus venit. Exsúltet sanctus, quia propínquat ad palmam. Gáudeat peccátor, quia invitátur ad véniam. Animétur gentílis, quia vocátur ad vitam.
Dei namque Fílius secúndum plenitúdinem témporis, quam divíni consílii inscrutábilis altitúdo dispósuit, reconciliándam auctóri suo natúram géneris assúmpsit humáni, ut invéntor mortis diábolus, per ipsam qua vícerat, vincerétur.
Ab exsultántibus ergo ángelis, nascénte Dómino, Glória in excélsis Deo cánitur, et pax in terra bonae voluntátis homínibus nuntiátur. Vident enim caeléstem Ierúsalem ex ómnibus mundi géntibus fabricári: de quo inenarrábili divínae pietátis ópere, quantum laetári debet humílitas hóminum, cum tantum gáudeat sublímitas angelórum?
Agámus ergo, dilectíssimi, grátias Deo Patri, per Fílium eius, in Spíritu Sancto, qui propter multam misericórdiam suam, qua diléxit nos, misértus est nostri; et cum essémus mórtui peccátis, convivificávit nos Christo, ut essémus in ipso nova creatúra, novúmque figméntum.
Deponámus ergo véterem hóminem cum áctibus suis; et adépti participatiónem generatiónibus Christi, carnis renuntiémus opéribus.
Agnósce, o christiáne, dignitátem tuam, et, divinae consors factus natúrae, noli in véterem vilitátem degéneri conversatióne redíre. Meménto cuius cápitis et cuius córporis sis membrum. Reminíscere quia érutus de potestáte tenebrárum, translátus es in Dei lumen et regnum.
Per baptísmatis sacraméntum Spíritus Sancti factus es templum: noli tantum habitatórem pravis de te áctibus effugáre, et diáboli te íterum subícere servitúti: quia prétium tuum sanguis est Christi.